Europa atravesa un momento decisivo no seu destino xeopolítico. Expresado con frecuencia na retórica de “autonomía estratéxica”, o soño dunha Europa autosuficiente e protagonista global chocou de forma abrupta coa realidade tras a crise de Ucraína, a presión estadounidense sobre Rusia e a constante escalada de sancións e medidas punitivas cara a actores non aliñados coa axenda occidental, nomeadamente Irán. Aínda que o contexto parecía propicio para que a Unión Europea adquirise peso propio, a evidencia suxire o contrario: lonxe de afirmar a súa voz, Europa aceptou un rol subsidiario, pagando un elevado prezo económico, político e moral por ceder a dirección da súa política exterior e de seguridade a Washington.

A ilusión da autonomía

 A noción de autonomía estratéxica europea ocupou inesgotábeis foros académicos e diplomáticos desde 2014. Invocábase como a alternativa razoábel á dependencia militar dos Estados Unidos e a oportunidade histórica para construír pontes con Eurasia. Con todo, os feitos evidencian que, ante cada encrucillada relevante —xa sexa a guerra de Ucraína, a relación con Moscova ou a política nuclear cara a Irán— a UE preferiu renunciar á súa marxe de manobra para se aliñar, con frecuencia de maneira acrítica, cos intereses do seu aliado, cada vez menos fiábel, estadounidense.

 Non é só a diplomacia europea a que parece asumir esta resignación; o custo desa renuncia estratéxica repercute en toda a súa arquitectura de seguridade, economía e influencia exterior. As sancións a Rusia tiveron consecuencias significativas na industria europea —en particular en sectores chave como a enerxía e a manufactura—, á vez que redefiniron o mapa de alianzas no continente. O resultado é unha Unión Europea con menor autonomía de acción e cada vez máis condicionada por dinámicas que non controla do todo.

 Non é só a diplomacia europea a que parece asumir esta renuncia; o custo estratéxico proxéctase sobre toda a súa arquitectura de seguridade, economía e influencia exterior. As sancións a Rusia xeraron impactos profundos en sectores chave da industria europea e contribuíron a un reacomodamento de equilibrios en Eurasia. A UE aparece así máis como un actor reactivo, cunha capacidade de iniciativa que adoita limitarse a xestionar escenarios definidos por outros.

Os custos concretos: enerxía, tecnoloxía e influencia global

 O aliñamento automático con Washington tivo un prezo tanxíbel: o traslado de capital e emprego cara a empresas estadounidenses, en particular nos sectores de defensa e tecnoloxía. A resposta europea á crise —xurdida tras a ruptura do diálogo con Moscova— terminou profundando a dependencia transatlántica. Ao mesmo tempo, as medidas coercitivas contra Rusia non modificaron de maneira substancial o seu comportamento, o que expón a asimetría de custos entre Europa e Estados Unidos.

 Ao mesmo tempo, a obsesión europea por “seguir as regras” e a xestión tecnocrática da política exterior contrasta coa flexibilidade táctica de Washington. Os EUA, lonxe de sufriren polas súas estratexias de máxima presión, catalizan investimentos e tiran rédito da transferencia de recursos desde Europa; entrementres, a industria continental vese obrigada a comprar enerxía e armamento estadounidense a prezos superiores, agravando o déficit de innovación e soberanía tecnolóxica que lastra calquera proxecto de independencia real.

O caso iraniano: oportunidade perdida e custos diplomáticos

 Unha das mostras máis evidentes do custo do seguidismo europeo é a xestión do expediente iraniano. O acordo nuclear (JCPOA) permitira á UE recuperar un papel mediador e abrir novas canles comerciais e políticos con Irán —un actor esencial no equilibrio de Oriente Medio (Asia Occidental) e socio potencial para abandonar a dependencia enerxética de potencias hostís—. No entanto, a retirada unilateral de EE.UU. do JCPOA marcou o declive de toda expectativa de política autónoma por parte de Bruxelas.

Irán e Europa: colaboración ou antagonismo inducido?

 A análise sosegada das aspiracións nucleares iranianas exixe ir máis aló da dicotomía maniquea imposta desde Washington e Tel Aviv. Os liderados iranianos salientaron, desde hai case dúas décadas, a súa vontade de usar a enerxía nuclear con fins civís, na procura do desenvolvemento económico e a autonomía enerxética como dereito soberano recoñecido polo Tratado de Non Proliferación Nuclear. A pesar dos temores e desinformacións espalladas por lobbies hostís, non existen probas contundentes de que Irán desenvolva armamento nuclear, e as inspeccións do OIEA historicamente non atoparon violacións graves que xustifiquen o illamento actual.

 Se a UE antepuxese o diálogo e o acordo ao castigo e a ameaza, podería consolidar o seu papel como actor de paz e diálogo en Eurasia, abrindo espazos de colaboración económica e enerxética alternativos ao eixo Estados Unidos-Golfo. A realidade mostra o contrario: a oportunidade de recadar beneficios comerciais e políticos perdeuse, mentres empresas chinesas e rusas ocupan o espazo deixado libre polas multinacionais europeas en Irán. Fronte á presión, Teherán soubo mostrar resiliencia e consolidar a súa economía baixo sancións, fortalecendo redes rexionais autónomas e aliñándose cos intereses dun mundo multipolar que se afasta da hexemonía occidental.

Credibilidade perdida: a percepción desde Teherán

 Quizais un dos maiores custos —aínda que intanxíbel— sexa o da credibilidade europea a longo prazo. No imaxinario estratéxico iraniano, a UE xa non aparece como socio fiábel nin como contrapeso á pulsión unipolar estadounidense, senón como intermediario mol e volúbel, incapaz de garantir sequera a vixencia de acordos internacionais básicos. Esta percepción limita calquera posibilidade de cooperación estrutural en eidos críticos: enerxía, tecnoloxía, xestión migratoria ou estabilidade rexional.

 Non faltan exemplos. As sancións renovadas afectaron non só á economía e a sociedade iraniana, senón tamén á posición diplomática europea na rexión. Turquía, a India, Brasil e sobre todo China e Rusia interviñeron para encher o baleiro de liderado, lanzando iniciativas propias para soster o multilateralismo e a integración euroasiática sen contar con Bruxelas. O custo: redución de acceso a mercados emerxentes, maior illamento político e devalar de calquera ambición global europea en favor de poderes realmente autónomos.

A miraxe da unidade europea: divisións e fragmentación

 Detrás do discurso de “unidade europea” persiste unha fragmentación profunda. Países como Alemaña e Austria priorizan o comercio e a enerxía barata, Francia reivindica a súa forza nuclear como escudo propio, os Estados do Leste alíñanse automaticamente co maximalismo estadounidense por temor a Rusia, e o sur busca fórmulas intermedias que apenas se materializan por falta de músculo xeopolítico.

 A xestión das sancións e a política común cara a Irán e Rusia amosou estas fracturas: mentres algúns empurran polo restabelecemento de relacións pragmáticas, outros optan pola hostilidade permanente, reproducindo na casa a axenda ditada fóra. A longo prazo, esta falta de consenso debilita a posición negociadora da UE e amplía a fenda entre a retórica de autonomía e a impotencia real.

Consecuencias xeopolíticas: un futuro periférico?

 Se algo mostran os últimos anos é que Europa está a asumir, de forma pasiva, o seu desprazamento á marxe do gran xogo global. A incapacidade para definir unha política independente respecto de Moscova e Irán sitúaa como simple apéndice de Washington, condenado a pagar os pratos rotos de decisións alleas. O prezo é alto: perda de recursos, erosión tecnolóxica, desconfianza de socios potenciais, dependencia estratéxica e crecente irrelevancia diplomática.

 Paradoxalmente, ao ser percibida en Teherán como actor imprevisíbel e insubstancial, a UE perde tamén capacidade de influencia para moderar os excesos do réxime islámico e fomentar reformas internas ou maior apertura exterior. Cando o incentivo do diálogo é substituído pola coerción e o castigo, o que se multiplica é o retorno a discursos defensivos, o nacionalismo e a consolidación de alianzas alternativas.

Cara a unha nova arquitectura euroasiática

 A era post-Ucraína acelerou a formación dun novo taboleiro euroasiático no que a UE asiste, case como espectadora, ao xurdimento de consensos e alianzas que desafían a vella lóxica bipolar. Irán, xunto a Rusia, China, e varias potencias emerxentes, impulsa iniciativas multilaterais que apostan pola non inxerencia, o respecto á soberanía e a creación de novos mecanismos de cooperación e seguridade. Europa, demasiado ocupada en xestionar crises internas, chega tarde a esta partida e lamenta a perda de oportunidades de influencia e beneficio.

O custo de non construír alternativas

 Para evitar ser arrastrada definitivamente á periferia, a UE debería reformular as súas prioridades, investir en capacidades autónomas —tecnolóxicas, enerxéticas, militares— e reconstruír pontes diplomáticas, especialmente con actores tan determinantes como Irán. Iso non só facilitaría o acceso a recursos vitais e mercados infrautilizados, senón que dotaría a Bruxelas de maior amplitude de manobra para defender os seus intereses nun mundo crecentemente multipolar e competitivo. Por último, a credibilidade pasa por honrar compromisos e adoptar sitúes soberanas, non pola obediencia cega a ditados externos.

Conclusión: Europa ante o espello dos seus custos

 Europa debe asumir que o custo da falta de autonomía estratéxica non se limita ao curto prazo nin ao económico. É unha peaxe que erosiona a súa posición como actor global, limita as súas opcións ante crises futuras e socava a posibilidade de estabelecer relacións igualitarias con potencias como Irán, que buscan e valoran non a submisión, senón o respecto e o diálogo firme. Se algo demostra o devalar da influencia europea —en Eurasia, Oriente Medio ou o mundo en desenvolvemento— é que o futuro pertence aos actores capaces de marcar os seus propios termos e defender proxectos autónomos de desenvolvemento e seguridade. Persistir no seguidismo unilateral só levará a Bruxelas a unha irrelevancia cada vez máis onerosa e profunda, mentres outros escriben o guión do século XXI.

[Artigo tirado do sitio web HispanTV, do 1 de setembro de 2025]